Povijest Srednje i Jugoistočne Europe u 20.stoljeću

GODINA

DOGAĐAJI

1919.

I

u političkim borbama (demonstracije i oružana pobuna) u Berlinu poraženi revolucionarni Spartakovci – ubijeni Rosa Luxemburg i Karl Liebknecht

18.01.

početak Mirovne konferencije u Versaillesu

I

izbori za konstituantu u Njemačkoj

II

Friedrich Ebert (SPD) izabran za predsjednika republike u Njemačkoj

III

Mađarska sovjetska republika

-    16.11.1918. Mađarska je proglasila nezavisnost kao Republika Mađarska, a prvi predsjednik joj je Mihaly Karoly

-    u Versaju je odlučeno da se s ciljem sprečavanja izbijanja socijalističke revolucije i utjecaja Rusije uzduž rumunjsko-mađarske granice stvori neutralna zona preko koje bi se spojile češke i rumunjske snage (saveznici su poslali tzv. Vixovu notu ili ultimatum građanskoj mađarskoj vladi kojom traže povlačenje mađarskih snaga iz teritorija 50km zapadno od rumunjske granice)

-    Karolyjeva mađ.vlada se nije usudila udovoljiti zahtjevu Antante, te je odstupila i predala vlast Socijaldemokratskoj stranci, koja se u tom kritičnom trenutku ujedinjuje s komunistima u jednu stranku, sastavlja vladu koja proglašava Mađarsku sovjetsku republiku 21.03.1919. i organizira otpor silama Antante

-    na čelu joj je Revolucionarni sovjet na čelu s predsjednikom socijaldemokratom S. Garbai, a narodni komesar za vanjske poslove je vođa komunista Bela Khun

-    revolucionarna vlada odmah izdaje dekret o razoružanju buržoazije i osnivanju proleterske Crvene armije

-    nacionalizirala je kapitale svih poduzeća, nacionalizirala zemljoposjede i počela osnovati zadruge, uvela monopol države u vanjskoj trgovini i 8satno radno vrijeme

-    nakon održanih izbora za radničke, seljačke i vojničke sovjete donesen je ustav Mađarske sovjetske socijalističke republike (identičan s onim Ruske Sovjetske Federativne Socijalističke Republike)

-    kako Mađarska sovjetska republika nije udovoljila Antantinom zahtjevu – dolazi do napada na nju iz Rumunjske, Čehoslovačke i Kraljevine SHS

-    Crvena armija kreće u protuofenzivu u smjeru Rusije s ciljem spajanja s ruskom Crvenom armijom i oslobađa sjevernu Mađarsku od čeških snaga i prelazi u ofenzivu u Slovačku gdje je proglasila Slovačku sovjetsku republiku kao federalnu jedinicu Mađarske s sjedištem u Košicama

-    u to vrijeme se u Segedinu koji je pod francuskom okupacijom organizirala Nacionalna protusovjetska vojska pod zapovjedništvom Miklosa Horthyja koja uspjeva pobijeđivati Crvenu armiju i osvaja sve više Mađarske, dok kontraofenzive Crvene armije doživljavaju neuspjehe

-    počinju kontrarevolucionarne pobune (niži slojevi, seljaci, zemljoposjednici i mali kapitalisti) te je vlada sovjeta u Budimpešti morala odstupiti i predala je vlast 1.8. kratkotrajnoj nestranačkoj sindikalnoj vladi Gyla Peidla (nakon 133dana sovjetske mađarske republike)

-    no admiral Horthy s pomoću vojske Antante prodire u Budimpeštu, ruši tu vladu i uspostavlja monarhiju (pravni kontinuitet Mađarske), čiji je parlament  1.03.1920. izabrao Miklosa Horthyja za regenta. On započinje s bijelim terorom

IV

Bavarska sovjetska republika proglašena u Munchenu

- održala se 4 tjedna kada ju je u svibnju vojno ugušila njemačka vlada

28.04.

na Mirovnoj konferenciji prihvaćen Pakt od 26 točaka kao temeljni propis Lige naroda

28.06.

Njemačka potpisala Versailleski mirovni ugovor

VIII

Antantine snage zauzimaju Budimpeštu – pad Mađarske sovjetske socijalističke republike

11.09.

Nakon što je sultan Mehmed VI zbog bezizlazne vojne situacije morao pristati na kruto primirje kojim je morao dopustiti okupaciju Osmanlijskog carstva, u turskom narodu je došlo do narodnooslobodilačkog pokreta otpora pod vodstvom Mustafa Kemala

- on je osnovao Narodnu armiju otpora i 11.09. je objavio Nacionalni pakt: osnovni program kemalizma kojim on traži od Antante otvorenje morskih tjesnaca za međunarodni promet, ukidanje kapitulacije i pravo na samoodređenje Turaka kao i ostalih naroda Osmanlijskog carstva – no saveznici su prislili sultana Mehmeda VI da potpiše mirovni ugovor u Sevresu

16.09.

Austrija potpisala mirovni ugovor s Antantom u Saint-Germainu

27.11.

Bugarska potpisala mirovni ugovor u Neulliyu

1920.

I

skršen otpor kontrarevolucionara u Rusiji na jugu

II

Hitler objavio program Nacionalsocijalističke stranke u Munchenu 24.02.

III

Wolfgang Kappov puč – monarhistički puč u Berlinu, pokušaj restauracije monarhije – neuspio

- on je u sprezi s vojnim krugovima, Laudendorffom i Tirpitzom izvršio državni udar, pomorska brigada je ušla u Berlin, tražeći raspuštanje Reichstaga i raspisivanje novih izbora, vlada je pobjegla u Dresden, pa u Stuttgart i organizirala otpor – Noske je ugušio nemire

- rezultat gušenja puča – pad popularnosti savezne vlade

III

am. kongres odbio raticifirati Versailleski mirovni ugovor

III

Mađarska proglašena kraljevinom (admiral Horthy je regent)

4.06.

Mađarska potpisala mirovni ugovor s Antantom u Trianonu

na račun Mađarske (ostala bez 70% teritorija) je Slovačka i potkarpatska Ukrajina ili Rutenija priključena Čehoslovačkoj, a Transilvanija ili Erdelj Rumunjskoj, Austriji Gradišće bez Soprona, te je ustanovljena granica s Kraljevinom SHS (koja je dobila Međimurje, Prekomurje i dio Baranje, ali ne i Pečuh, Mohač, Baranjski trokut i dio subotičkog kotara

Baranjska republika

-   1918. je srpska vojska zauzela cijelu Baranju – Trianonskim ugovorom je određeno da joj treba pripasti samo dio Baranje i Međimurje, dok je Prekomurje dobila kao nagradu za sudjelovanje u rušenju Sovjetske Mađarske

-   u Baranji ima puno komunista izbjeglica iz Srbije i pristalica Sovjetske Mađarske, te Karolyjevih pristalica – te se srpska vojska ne želi povući i odugovlači – te izbjeglice  traže ostanak jugoslavenske vojske i pučem je Bela Linder proglašen gradonačelnikom Pečuha, te je proglašena Baranjska republika 15.8.1921. s ciljem sprečavanja priključenja Baranje Mađarskoj, a postigli su upravo obrnuto – inzistiranje velikih sila na što hitnijem povlačenju srpske vojske iz sjevernog dijela Baranje na današnju hrv-mađ granicu

-   mađarska vojska je dobila nalog da uđe u Baranju i slomi tvorevinu

VII

Konferencija u Spau o njemačkim reparacijama: Njemačkoj nametnuta isporuka ugljena i ograničenje snaga reichswehra

10.08.

Turska potpisala s Antantom mirovni ugovor u Sevresu

VIII

11. 1918.

VI.1919.

VIII.1920.

Bitka između Crvene armije i poljskih četa pod zapovjedništvom Pilsudskog na Visli: pobjeda Poljaka (“čudo na Visli)

Poljska

-   nakon kapitulacije Centralnih sila – obnovljena je nakon stotinu godina samostalna poljska država proglašena republikom – Privremena vlada iz Lublina (čine je zastupnici liberalne buržoazije, veleposjednika i sitne-buržuji Pilsudskog) i Regentski savjet iz Krakova (kojeg su za rata postavili Njemci i Austrijanci) su za prvog poglavara države izabrali Jozefa Pilsudskog (vratio se iz njem-zatvora u Varšavu)

-   na prvim izborima za ustavotvornu skupštinu su većinu dobile buržoaske stranke i za prvog predsjednika je izabran Ignacy Jan Paderowski

-   stranka Jozefa Pilsudskog  (Poljska socijalistička stranka PSS) – članstvo sitna buržoazija - je tada za demokratsku republiku protiv sistema sovjeta i protiv Sovjetske Rusije, vrlo nacionalistička

-   na mirovnoj konferenciji u Parizu Antanta odlučila podržati snažnu poljsku državu da bude stup Antantine politike prema Njemačkoj i Sovjetskom savezu

-   Ustvavotvorna skupština za poglavara izabrala Jozefa Pilsudskog i donjela građansko-demokratski ustav po francuskom uzoru s jakom vlašću parlamenta (nije se pokazalo dobro jer je parlament bio poprište borbe različitih stranaka i njihovih interesa – slabilo državu)

-   Pilsudski antiruski i antiboljševistički raspoložen ušao je u rat Poljske s Sovjetskom Rusijom za istočnu granicu

Tok sovjetsko-poljskog rata:

-   rat je Poljska vodila u formi borbe protiv boljševizma i imala potporu Antante za to, a zapravo je krajnji cilj Poljske  osvajanje povijesnih poljskih teritorija (Velika Poljska)

-   prvo je poljska armija imala uspjeha i osvaja istočnu Galiciju, velik dio Bjelorusije do Minska – Rusi traže primirje i nude Poljacima neka zadrže sve osvojeno  – što Poljaci neće i nastavljaju ofenzivu - ruska Crvena armija prodrla do Varšave – da bi spasili Poljsku GB: min.vanjskih poslova lord Curzon predlaže zaključenje primirja i uspostavu linije razgraničenja tzv. Curzonovu liniju – Rusi odbijaju ne toliko što ih predviđeni teritorij ne zadovoljava nego stoga što ne žele anglo-francusku arbitražu, nego diektne poljsko-sovjetske pregovore što odgovara i Britancima ali – Francuzi potakli Poljake da nastave rat (francuski vojni savjetnik general Vegan u poljskom glavnom stožeru), te Poljaci porazili Crvenu armiju u bitki na Visli, uz veliku tehničku pomoć Francuske, i nakon toga su proširili područje svoje vlasti 400km istočno: na zapadnu Ukrajinu, dijelove Bjerusije i Litvu s Vilnusom

-   Rat je završio Mirom u Rigi 1921. kojim je uspostavljena poljsko-sovjetska granica koja ide 150km istočno od tzv. Curzonove linije – Poljskoj je pripao velik dio zapadne Bjelorusije (1,5mil Bjelorusa) i dio Ukrajine (4mil Ukrajinaca)

Problem Vilnusa

-   kako su poljaci osvojili teritorij oko Vlnusa došli su i do grada – konferencija o miru je rekla da je grad dio Litve – no general Pilsudski tajno daje naredbu generalu Zaligovskom da uđe u grad i osvoji ga – kad je ovaj to i učinio Društvo naroda je žestoko prosvjedovalo na što je poljska vlada rekla da je general samovoljno ušao u grad s vojskom, i da ne može izaći zbog narodnog raspoloženja tamo

-   na osnovi plebiscita u Vilnusu 1922. grad je pripojen Poljskoj (u gradu su većin Poljaci, Litvanci 2%, a do 40% Židovi), što Litva ne priznaje do 1938. kada je Poljska ultimatumom prisilila Litvu da joj prizna suverenitet nad gradom

-   1939. Staljin je Vilnus pripojio Litvi – između 1945. – 1958. Poljaci emigriraju iz Litve i naseljavaju se Rusi

14.08.

14.11.1918.

02.1920.

-   obrambeni savez između Yu i Čehoslovačke (zbog pregovora Mađarske s Francuskom da će za ulazak u francuski sanitarni kordon dobiti Baranju) kasnije Yu i Rumunjske (Karađorđevići u ženidbenoj vezi s rum.dvorom) (7.6.1921.) zbog bugarskih pretenzija na YU teritorij,  ali ima i protusovjetski ton

Čehoslovačka

-   Čehoslovačka republika uspostavljena je proglasom Narodne skupštine 14.11.1918. nakon što su i Česi (28.10.) i Slovaci (30.10.) proglasili nezavisnost i želju da žive u zajedničkoj državi

-   prvi predsjednik republike je Tomaš G. Masaryk – za vrijeme rata vođa češkog Narodnog vijeća (u inozemstvu djelovao na Antantu da prihvati razbijanje A-U)

-   granice Čehoslovačke su utvrđene u Versaillesu (Hlučin od Njemačke), Saint-Germainu (država Č) i Trianonu (Slovačku – najprije je vojno likvidirala 1919. Slovačku sovjetsku republiku, a onda joj je ugovorom to potvrđeno i potkarpatsku Rusiju od Mađarske), a razgraničenje s Poljskom u Šleskoj izvršeno je 1920. pod arbitražom Francuske i Engleske

-   ustav je izradila vlada socijaldemokrata pod vodstvom Tusara, a po uzoru na francusku parlamentarnu demokraciju

-   vanjska politika: oslanja se na Francusku i 1920. je inicijator stvaranja “Male Antante”, saveza Č, R i J, uperenog proitiv revizionističkih pokušaja Mađarske

-   ekonomski se brzo razvija oslobođena konkurencije austrijskog kapitala – moderna tekstilna ind. i strojogradnja

-   državno vodstvo se drži unitarističkog principa čehoslovakizma te se sve više sukobljava s autonomističkim i separatističkim željama Slovaka, ali i sudetskih Njemaca (koji imaju kulturnu autonomiju)

Mala Antanta

-   vojno-politički savez između Kraljevine SHS, Čehoslovačke i Rumunjske nastao nakon zaključivanja bilateralnih ugovora te tri države s ciljem održanja teritorijalno-političkog statusa quo u Podunavlju u odnosu na Mađarsku (uperen protiv revizionističkih prijetnji Mađarske koja za ulazak u francuski sanitarni kordon protiv SSSR-a dobiva obećanje dobiti natrag  Baranju od Jugoslavije) i onemogućavanje restauracije Habsburgovaca

-   Mala antanta poremetila francuske planove za stvaranje sanitarnog kordona protiv SSSR-a, i Italija je bila protiv dok nije potpisala sa Yu Rapallske ugovore (zajedničko protuhabsburški stav), ali  je dobro primljena u GB – čak htjeli i Poljake priključiti njoj, no Čhs se protivi

-   no nakon završetka sovjetsko-poljskog rata Francuskoj ne treba jaki protusovjetski blok, te se povezuje s Malom Antantom

X

1.12.1918.

04.1919.

12.11.1920.

28.11.1920.

30.12.1920.

Plebiscit u Koruškoj:

-    krajem 1918. srpska vojska dolazi na granicu Slovenije i Austrije želeći prejudicirati granično rješenje

-    Versaj je odlučio: rješenje plebiscitom tako da je područje podijeljeno na zonu A (bliže Austriji) i B (bliže K SHS). Prvo je trebalo provesti plebiscit u zoni A i ako većina odluči za K SHS provest će se plebiscit i u zoni B, no nakon plebiscita u zoni A većinom od 59% Koruška pripala Austriji - unatoč oslanjanju na Francusku Jugoslavija je doživjela vanjskopolitički neuspjeh – izgubila je slovensku Korušku

Jugoslavija

-   delegacija Narodnog vijeća (osnovanog 6.10. kao zastupnici južnoslavenskih naroda nekadašnje A-U, koji su mjesec dana bili u samostalnoj Državi SHS bez međunarodnog priznanja) i regent Kraljevine Srbije Aleksandar proglasili su ujedinjenje Države SHS i Kraljevine Srbije i CG u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca

-   ujedninjenje je provedeno nedemokratski, sporazumom vlade Srbije i nekih buržoaskih grupa iz ostalih jugoslavenskih zemalja, te je Srbija nametala svoju hegemoniju

-   javljaju se nacionalne i socijalne suprotnosti

-   osnovana Socijalistička stranka Jugoslavije – od 1920. KPJ (stranka revolucionarnog radništva)

-   srpska buržoazija svoju slabiju ekonomsku snagu nastoji nadoknaditi političkim sredstvima državnog aparata koji nadzire te se trudi organizirati državu centralistički

-   glavni zagovornici centralizma su Narodna radikalna i Jugoslavenska demokratska stranka

-   vanjskopolitički neuspjesi: plebiscit u Koruškoj u 10.1920. i Rapallski ugovor

Rapallski ugovor

-   između Kraljevine SHS i Italije od 12.11.1920. kojim je potvrđen Londonski ugovor (sklopljen između Italije i GB i F 1915., a kojem je Wilson porekao valjanost), a nakon pritisaka F i GB na jugoslavensku mirovnu delegaciju pod Trumbićem došlo je do Rapallskog ugovora kojim je Italiji pripao:

1.      cijela Istra bez Kastava

2.      otoci Cres, Lošinj, Lastovo i Palagruža

3.      Trst s okolicom i Goricu, te Gradišku (oblast južno od Gorice u porječju Soče)

4.      Zadar s zaleđem

5.      od Rijeke je stvorena nezavisna država – Slobodna država Rijeka, koja je obuhvaćala grad Rijeku, riječki kotar, te mali dio Istre - Kastav, tako da je Italija imala izravnu kopnenu vezu s Rijekom

-   u Rapallu je također potpisana i Antihabsburška  konvencija kojom potpisnice se obvezuju spriječiti vraćanje Habsburgovaca na prijestolje, bilo Austrijsko ili mađarsko

-   Izbori za Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS

-   Dekretom vlade tzv. Obznanom zabranjeno je djelovanje KPJ, kao i sindikata (dalje u ilegali)

Rusija je u međunarodnoj izolaciji te joj je priznanje glavni vanjskopolitički cilj:

- zaključeni su mirovni ugovori Rusije s Estonijom, Letonijom, Finskom, a 1921. s Iranom, Afganistanom, Turskom, Poljskom, Njemačkom, Norveškom, Austrijom i Italijom (to nisu priznanja)

1921.

III

skršen otpor kontrarevolucionara u Rusiji u Kronštatu – pobuna mornara i radnika protiv boljševizma – Trocki guši

18.03.

Riški sporazum između Poljske i Ruske SFSR kojim je utvrđena istočna poljska granica – Rusija je priznala Poljskoj osvojeno u 08.1920.

III

u Njemačkoj je neuspio pokušaj KP NJ da revolucionarnom akcijom preuzme vlast – vojska koja gasi akcije je izrazito antisocijalistički orijentirana (tzv. ožujska akcija)

III

1. povratak Karla Habsburškog u Mađarsku u namjeri da mu  regent Horthy preda vlast, što je ovaj odbio jer bi njegov povratak izazvao otpor MA, GB i IT – MA dala, pod prijetnjom rata ultimatum Mađarskoj da protjera Karla iz zemlje, koji odlazi u Švicarsku

IV

u Londonu je objavljeno na osnovi Versajskog ugovora iznos ratne odštete od 132 mild zlatnih maraka – saveznici su da bi poduprli taj zahtjev prijetili Njemačkoj da će joj oduzeti preostali dio Gornje Šleske ukoliko ne ispuni obveze

28.06.1921.

1.8.1921.

Narodna skupština u Beogradu sa 53% glasova poslanika prihvaća tzv. Vidovdanski ustav protiv kojeg je većina Hrvata (u Hrv republikanskoj seljačkoj stranci koja bojkotira rad skupštine) i Slovenaca (Slovenska ljudska stranka glasa protiv ustava), te KPJ

-   prema odredbama Krfske deklaracije ustav se trebao prihvatiti dvotrećinskom većinom

-   donesen Zakon o zaštiti države – zabrana KPJ

X

Plebiscit u Gornjoj Šleskoj – podjela između Njemačke (SZ dio) i Poljske (JZ dio), u skladu s rezultatima plebiscita 60:40%

- Poljaci optuživali Njemce da su doveli emigrante na glasanje da bi dobili plebiscit, a istovremeno je Njemačka uvjerala svijet da bez rudnika šleskog ugljena ne može vraćati odštete

X

2. povratak – Karla Habsburškog u Šopron gdje jedan batuljun vojske (tzv. bojna Ostenburg) koji ga podržava kreće iz Soprona prema Budimpešti – porazila ga mađarska vlada

- 3.11.1921. Karlo Habsburški i svi Habsburgovci su lišeni prava na  prijestolje i povukao se na otok Madeiru

12.11. – 06.02.

Washingtonska konferencija (SAD, GB, Italija, Japan, Kina) – postignut sporazum o ograničenju pomorskog naoružanja i sporazum četiriju sila (SAD, F, GB, Japana) o otočnim posjedima na Tihom oceanu

zajamčena nezavisnost Kine

XII

nakon dvogodišnjih borbi sklopljen ugovor o miru između Irske i Velike Britanije kojim Irska dobiva status dominiona (bez Ulstera, tj. 6 grofovija na sjeveroistoku)

1922.

III

Velika Britanija ukida protektorat nad Egiptom, Egipat proglašen nezavisnom kraljevinom

-   otkako je Britanija za prvog svjetskog rata uspostavila protektorat nad Egiptom prekinula je sve tradicionalne veze s osmanlijskim sultanom kao vrhovnim gospodarom te se u Egipćana razvija ideja o samostalnoj državi

-   nakon I rata, egipatska delegacija je tražila od Britanije da joj dopusti sudjelovanje na mirovnoj konferenciji u Parizu gdje bi oni na temelju prava na samoopredjeljenje tražili nezavisnost – naravno nije im dopušteno, te se u Egiptu počinje politička borba za nezavisnot pod vodstvom Sa’da Saghula i pol.stranke Vafd

-   ta borba završava priznanjem nezavisnosti Egipta 1922. od Britanije

-   Egipat je uspostavljen kao ustavna monarhija, s dva doma, a kralj imenuje i raspušta vlade i ministre

-   zapravo je to bio ograničeni suverenitet jer je Britanija zadržala pravo zajedničkog odlučivanja o Sudanu, o obrani zemlje, o osiguranju Sueza, te zaštite manjina

-   daljnji razvoj Egipta je obilježen borbom za potpunu nezavisnost

IV

Konferencija u Genovi (Svjetska gospodarska konferencija) o rješavanju privrednih problema i pitanja reparacije (bez rezultata) – glavni zadatak njemačke vanjske politike na čelu s Rathenauom na toj konf. je uvjeriti saveznike da Njemačka ne može platiti toliku odštetu

-   u vrijeme konferencije je Rathenau poveo razgovore s Sovjetskim savezom koji je također iznio zahtjeve za reparacijom

-   Italija se obvezala da će poštivati obveze iz Rapallskog ugovora i povući se iz treče zone koju je okupirala iako nije imala pravo na nju (Sušak, Biograd n/m, Pakoštane, Pašman i Dugi otok)

IV

Rapallski ugovor između Njemačke (Rathenau) i Sovjetske Rusije (Čičerin)  (priznanje Sovjetske Rusije)

- njime je Njemačka priznala sovjetsku vlast

- SS se odriče ratnih troškova i ponovno uspostavlja odnose s Njemačkom

- Njemačka time ojačala prestiž SS-a, ali saveznici (Antanta, Mala Antanta i Poljska) žestoko prosvjeduju zbog tog jednostranog postupka  Njemačke

- ugovor Nj. pružio oslonac protiv omraznute Poljske, a Francuskoj smeta jačanje Njemačke u svakom smislu i to je samim tim udarac francuskoj politici u istočnoj Evropi (sanitarni kordon)

- otvorio joj rusko tržište – uspostavljene su gospodarske veze

- dao mogućnost da u Rusiji uvježbava svoju vojsku tzv. crni rajhsver,

IX

Grčko-turski rat završio porazom Grčke – Turci osvojili Smirnu

-   nakon sklapanja ugovora u Sevresu Grci su provalili u Trakiju i Anatoliju preko njima ugovorom odobrenih granica, pri čemu su vršili pokolje turskih seljaka – na što Kemal Mustafa organizira otpor i 1920. izbija rat između Turske i Grčke - Grci su potučeni i Turci protuofenzivom osvajaju Smirnu 1922.

28.10.

Mussolinijev marš na Rim

-   prvo su novine Mussolinijeve Popolo d’Italia – pozvale vladu da da ostavku, nakon što su izbijali stalni štrajkovi i ustanci koji koče proizvodnju – raste nezadovoljstvo – onda je usljedila i politička akcija

-   Mussolini je pozvao na fašističkom kongresu u Napulju 40 000 crnokošuljaša na marš na Rim – ne nailaze na otpor te kralj Viktor Emanuel III (plašeći se građanskog rata) poziva Mussolinija da s četvero svijih pristaša i s 10 članova drugih stranaka stvori vladu – tako su fašisti došli na vlast

-   njihova koncepcija unutrašnje vlasti dokrajčila je parlamentarnu demokraciju = diktatura

30.12.

nakon svršetka građanskog rata službeno proglašen Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika

-   1924. je GB (McDonald), pa Italija i Francuska priznaju SSSR

-   Kraljevina SHS do 1940. nema diplomatske odnose s SSSR-om i ne priznaje ga zbog antiboljševičkog stava kralja Aleksandra i kneza Pavla, koji su čak bili povezani s bijelim protukomunističkim snagama u Rusjiji (Kolčakov) koje je kao legalnu vladu i priznala 1919.

-   Memorandum Rusije iz 1922. (Čičerin) osudio je Versajski diktat i nastanak Kraljevine SHS protiv volje tamošnjeg pučanstva (misle na Makedoniju, Dobrudžu, Hrvatsku, Crnu Goru i dio Albanije)

-   kao obrambeni savez od SSSR-a je stvorena Baltička antanta (čine je Poljska, Estonija, Latvija i Finska)

-   nakon dolaska Hitlera na vlast, Francuska se vraća politici frnacusko-ruskog saveza protiv Njemačke, no iako F. ima utjecaj na kralja Aleksandra ovaj ne želi priznati SSSR

-   priznale ga Rumunjska, Bugarska, Čehoslovačka i Mađarska

1923.

I

- u Njemačkoj je velika ekonomska kriza i inflaicja koja onemogućuje Nj. da vraća ratne reparacije Antanti

- da bi osigurali svoj dio Francuzi (Raymond Poincare) su u siječnju okupirali rursku oblast, industrijski najjače područje (potpora Italije i Blegije)

- Njemci su odgovorili pasivnim otporom – proizvodnja je obustavljena

- Amerikanci i Britanci se nisu slagali s franc. politikom okupacije, ali su samo oštro diplomatski prosvjedovali

- Britanija tada vodi appeasment-politiku – smirivanja i popuštanja – pokušava Njemačku ponovno integrirati u evropsku zajednicu i odvartiti je od revizije Versajskog sporazuma

- no u rujnu je drž. kancelar Stresemann uspio nagovoriti rurske industrijalce da počnu s isporukama ugljena, jer je u Njemačkoj rasla inflacija i prijetila je ekonomska katastrofa

- iako je nakon toga inflacija obuzdana i stabilizirana naicionalna valuta – desnica je ovu ekonomsku nevolju iskoristila protiv vlade

24.07.

Ugovor u Lausannei između Turske i Grčke: revizija mira u Sevresu

-    priznata nezavisnost Turskoj i suverenost nad Anatolijom, natrag dobiva dio egejskih otoka, dijelove istočne Trakije s Jedrenama, ali se odriče neturskih područja

-    kapitulacije se ukidaju, morski tjesnaci i utvrde oko njih su vraćene pod tursku kontrolu

-    1922. Mehmed VI se odrekao prijestolja i u studenom 1923. nakon vanjskopolitičke konsolidacije Turske – 29.11. Turska je proglašena republikom s glavnim gradom Ankarom i Mustafa Kemal Ataturk postaje prvi predsjednik Turske

IX

Primo de Rivera uvodi vojnu diktaturu u Španjolskoj

-   ujedinjena reakcija zajedno s dvorom pomaže dolazak diktatora na vlast (Patriotska unija je stranka)

-   on odmah raspušta cortes ili parlament, zabranjuje skupove, uvodi cenzuru

8.-9.11.

Hitlerov puč u Munchenu

- malobrojna Nacionalsocijalistička stranka pod vodstvom Adolfa Hitlera pokušala se pučem domoći se vlasti – puč guši bavarska vlada i vojska

1924.

I

nakon Lenjinove smrti na vlast u SSSR-u dolazi Staljin

27.01.

Rimski sporazum između Pašić i Mussolini – Kraljevina SHS se odriče u korist Italije suvereniteta nad gradom i lukom Rijeka (imenije generala Dardina guvernerom u Rijeci), a Italija se obvezuje očuvati status quo na Balkanu i Podunavlju

1.2.

GB priznaje SSSR

25.03.

Grčka proglašena republikom

16.7.-16.8.

Londonska konferencija: Dawnesov plan (sjevernoamerički bankar)

-    SAD i GB donjeli plan plaćanja njemačkih reparacija – Nj. je odobren veći zajam za stabilizaciju valute

-    kao osiguranje Nj. je morala raspisati specijalni porez i izdati obveznice na industriju i željeznice

-    Njemačka je počela otplaćivati rate, a Francuska se vojska povukla iz Ruhra

-    u N. slijedi privredni uspon, povećanje profita, bolji radnički život, ali i jačanje desničarskih stranaka

-    ostaje otvoreno pitanje što ako zajmodavci zatraže novac da se vrati odjednom

1925.

II

skretanje udesno u Nj. vidljivo nakon smrti Eberta za predsjednika izabran predstavnik udružene desnice maršal Hindenburg – vojska u njemu vidi kontinuitet s carskim vremenima

1925.

Puč u Albaniji – vlast preuzima reakcionarni režim kralja Zogua

Albanija

-    kraj osmanske vlasti nad albanskim teritorijem bio je nakon prvog balkanskog rata 1912. To je iskoristila skupina albanskih nacionalista  koja je nakon albanskog protuosmanskog ustanka sa žarištem na Kosovu, proglasila 28.11.1912. u Vlori državnu nezavisnost Albanije – ta državno-pravna proklamacija prihvaćena je na Konferenciji poslanika velikih sila (A-U, Rrs, It, GB i NJ) u prosincu 1912., a potvrđena je Londonskim mirovnim ugovorom u svibnju 1913. zaključenim između Osmanskog carstva i članica Balkanskog saveza. Tim ugovorom Albaniji su velike sile odredile granice, ali i formalno je stavile pod protektorat velikih sila i dale joj kratkotrajnog vladara njemačkog kneza Wilhelma I od Rieda

-    slom osmanske vlasti u albanskom etničkom prostoru ostavio je vakuum moći koji nastoje popuniti susjedi

1.      Srbija: želi izlazak na more u albanskom primorju

2.      A-U: žestoko se protivi planovima Srbije, snažnim zagovaranjem državnosti Albanije

3.      Grčka: želi Sjeverni Epir – južni dio Albanije

4.      Italija: vodi politiku “otrantskog mostobrana” – kontrolom nad Otrantskim vratima Italija bi zaokružila maritimnu koncepciju “mare nostrum” – Tajnim Londonskim sporazumom 1915. Italiji su sile Antante obećale za ulazak u rat na strani Antante talijanski zahtjeve u Albaniji. Taj je sporazum predviđao sjeverni dio Albanije prepustiti Srbiji, južni i jugoistočni prepustiti Grčkoj, Italiji ide otok Sassano i luka Vlora s okolicom, dok bi središnji dio Albanije bio albanska državica pod talijanskim protektoratom – time bi bila dovedena u pitanje državnost Albanije

-    po završetku prvog svjetskog rata u Albaniji je buknuo snažan nacionalnooslobodilački pokret za nezavisnost Albanije i protiv talijanskih, srpskih i grčkih pretenzija

-    17.12.1920. Albanija je odlukom Konferencije ambasadora velikih sila (GB, F, It, Jap) u Londonu priznata kao nezavisna država u granicama iz 1913., ali Italija dobiva pravo zaštite Albanije u slučaju da je netko napadne (time je dano pravo Italiji za uspostavu kasnijeg protektorata)

-    da bi Albaniju ipak  zadržala što više uz sebe nasuprot drugih pretendenata, Italija mijenja taktiku politike prema Albaniji: pomaže joj i podržava je pri primanju u Ligu naroda 1920., čak i povlači svoje snage iz Albanije (osim otoka Sassano) i sklapa ugovor o prijateljstvu s Albanijom 1920.

-    Beograd se nije odrekao svojih pretenzija na Albaniju i potkopavanja njene nezavisnosti, te pomaže diktatorski režim Ahmed-beg Zogua (1922.-1924.). Diktatorski režim Zogua (veleposjednik) svrgnula je demokratska struja koja je uspostavila u Tirani kratkotrajnu vlast nacionalno-demokratske vlade na čelu s metropolitom albanske pravoslavne crkve u Americi Teofanom Fan-Nolijem. Zogu bježi u Beograd odakle se uz pomoć beogradske vlade vraća iste godine na vlast i uspostavlja Albaniju kao marionetu Beograda

-    1925. Zogu postaje predsjednik Republike Albanije i mijenja svoj vanjskopolitički smjer

-    1926.  i 1927. zaključuje paktove sa Italijom:

1.      Prvi Tiranski pakt 1926.: omogućuje ekonomsko prodiranje Italije u Albaniju putem osnivanja Albanske banke s talijanskim kapitalom, te koncesijama na istraživanje nafte i ruda. Italija garantira Albaniji politički, pravni i teritorijalni status quo, ali ima i pravo intervencije u slučaju političkih nemira

2.      Drugi Tiranski pakt 1927. – vojni savez, It daje pomoć pri ustrojavanju albanske vojske (što dovodi do zahlađenja odnosa između Rima i Beograda)

-    1928. albanska Narodna skupština proglasila je Albaniju Kraljevinom, a Ahmed Zogua “kraljem Albanaca” (što je atak na YU jer u njoj živi puno Albanaca)

5.-16.10.

Konferencija u Locarnu (Švicarska): predstavnici GB, F, I, Belg, Čeh, Polj i Njemačka: sklopili konvencije u duhu Društva naroda (miroljubivo rješavanje sporova pomoću arbitraže ili stalnog suda i otklanjanje opasnosti od rata u Evropi, a najvažnije je očuvanje Versajskih granica)

1.      Rajnski pakt između NJ, F i Belg kojim se garantira nepovredivost granica – time se Njemačka odrekla Alsace i Lorraine i potvrđena je demilitarizicija Ruhrske oblasti

2.      sporazum između Poljske, Čeh i Njem – utvrđena istočna njemačka granica (iako Stresemann inzistirao na reviziji Versaja) – ali nije postignuto slaganje svih strana – Nj. nezadovoljna

3.      F garantira Polj i Čeh integritet ukoliko ih Njemačka napadne

4.      Njemačka je primljena u Ligu naroda i ne uskraćuje joj se pravo glasa – najvažnija pozitivna posljedica – rehabilitacija Njemačke

-    ugovori znače poboljšanje političke klime, ali desničari ga prikazuju kao odricanje od prava njemačkog naroda

-    sve ove sporazume Hitler je povrijedio prvo 1936. ulaskom vojske u Rajnske oblast, a zatim 1938. napadom na Čehoslovačku i 1939. na Poljsku

1926.

24.04.

sklopljen ugovor između Njemačke i SSSR-a o neutralnosti i prijateljstvu

V

u ukrajinskim i bjeruskim predjelima pojavio se pokret za priključenje Sovjetskom savezu, a u ljeto 1925. Njemačka je počela carinski rat s Poljskom – u Poljskoj se gomilao neprodani šleski ugljen, a vrijednost nacionalne valute zlota je padala = maršal Pilsudski je izveo državni udar i stvara novi autoritarni režim, kojem je glavni oslonac vojska

-    progoni komuniste, raspustio je parlamnet ili sejm, pozatvaro sve vođe opozicije

-    Njemačka im nudila pomoć u zamjenu za povratak teritorija

Balkansko-podunavski  garantni pakt

-    prijedlog GB i IT s ciljem slabljenja francuskog utjecaja na JI

-    Yu prihvatila načelno ali uvjetovala pristupanje rješavanjem odnosa s Mađarskom (revizija), Grčkom (solunska luka) i Bugarskom (VMRO) – Francuska prvo ne regira na ove ponude GB i It iako to ugrožava njen položaj ne želeći izazvati Mussolinija

-    Italija shvatila da nema ništa od Balkansko-podunavskog pakta te se okrenula Albaniji, ali je to dovelo do zatezanja odnosa između Italije i Jugoslavije, a još više nakon potpisivanja Tiranskog pakta

Prvi Tiranski pakt –ugovor između Albanije i Italije – kojim It garantira politički, pravni i teritorijalni status quo za Albaniju, dakle granice i međunarodni položaj, a da bi to mogla i provesti ima pravo intervencije u slučaju vanjske intervencije

-   1927. taj savez prerasta u stvarni talijanski protektorat Albanije pod optužbom da Jugoslavija sprema vojsku za upad u Albaniju – Chemberlain dao dozvolu za to

-   daljnja napetost koja se stvara između Italije i Jugoslavije uvjetovana je talijanskim ugovorom o prijateljstvu s Mađarskom – kojim se Italija stavlja na čelo revizinističkih država i podržava Mađarsku u nastojanju da vrati Slovačku – nakon ovog ugovora Mađarska postala jako talijansko uporište u JI Evropi

-   nakon talijansko-mađarskog ugovora i porasta talijanske aktivnosti u Albaniji Jugoslavija 1927. potpisuje Jugoslavensko-francuskog sporazuma o prijateljstvu, savezu i arbitraži

-   reakcija Mussolinija na ovaj ugovor je Drugi Tiranski pakt 1927. koji je defanzivni vojni savez – talijanski instruktori u albansku vojsku – počinje vojna kontrola Albanije

­YU-Bugarski odnosi

Yu-Grčki odnosi

Grčko-albanski odnosi

Tursko-grčki odnosi

1928.

III

Mađarski premijer Betlen javno izjavljuje da Mađarska želi reviziju Trianona, a talijanski premijer to podupire

- izjava izazvala reakciju Male Antante da još odlučnije brani nepovredivost Trianona – iako je s obje strane (IT i YU) došlo do kraćeg smirivanja napetosti, novi napad YU doživljava proglašenjem Zogua za kralja Albanaca

20.06.

atentat u Narodnoj skupštini u Beogradu – Puniša Račić ubio Pavla Radića i Đuru Basaričeka, a S. Radić umro od posljedica ranjavanja

27.08.

-   na konferenciji u Parizu sklopljen Briand-Kellogov pakt o uzdržavanju od rata kao sredstva za rješavanje političkih sporova – potpisale ga sve svjetske velesile i većina manjih

-   SSSR (Čičerin je na čelu ruske diplomacije) ga prvo nije htio potpisati osuđujući ga kao antirusku zavjeru, no kada Čičerina zamjenjuje Litvinov SSSR potpisuje taj pakt pod nazivom Moskovski protokoli 9.2.1929.

-   zanimljivo je da istovremeno s potpisivanjem tog pakta ide britansko-francuski sporazum o naoružavanju

1.9.

albanski predsjednik Ahmed-beg Zogu uzima kraljevski naslov kao kralj Zogu I = kralj Albanaca

-    Zogu je bio svjestan trajnih ciljeva Italije te je povremeno mijenjao vanjskopolitičku orijentaciju

1929.

6.1.

u Jugoslaviji kralj Aleksandar ukida ustav, raspušta parlament i uvodi osobnu diktaturu

II

Lateranski ugovori između Italije i Vaticana po kojem su vatican i papina ljetna rezidencija Castel Gandolfo pre dani poglavaru katoličke crkve kao njegov posjed, odnosno Italija priznaje papin suverenitet u Vatikanskom gradu

VI

Youngov plan: međunarodna ekipa stručnjaka na čelu s am.bankarom Yougom bavila se problemom njemačkog vraćanja ratnih reparacija – jer je nakon Dawnesovog plana ostalo otvoreno pitanje što ako zajmodavci zatraže novac da se vrati odjednom, stoga je ovo revizija = stoga Youngovim planom smanjen iznos reparacija sa 132 mild na 113 mild njem. maraka

- uz to smanjenje iznosa i plan vraćanja odlučeno je da strane trupe počnu napuštati Porajnje i da prestane saveznička kontrola nad njemačkim gospodarstvom

rujan

u Njemačkoj kancelar Bruning (vođa Katoličkog centra) počinje vladati bez parlamenta pomoću predsjedničkih dekreta

-    velika privredna kriza u Njemačkoj ima velike posljedice, jer je ona uglavnom oslonjena vanjske zajmove, te nedostatak kapitala uzrokuje veliku nezaposlenost

-    krizu i bijedu posebno srednjih slojeva koji su pouzimali kredite i ne mogu vraćati ni kamate pokušava svladati krajnjom štednjom i deflacijskom politikom – narod za krizu krivi vladu

-    svoj program provodi primjenom predsjedničkih ovlaštenja

25.10

crni petak – slom njujorške burze – početak privredne krize, slom međunarodnog kreditnog sustava

1930.

I

Indijski nacionalni kongres u lahoreu zahtjeva punu nezavisnost od GB

I

IV.1931.

pad diktature de Rivere jer je došla gospodarska kriza – država bankrotirala i diktator je izgubio podršku vojske

-    anarhija u Španjolskoj

-    općinski izbori – većinu dobili republikanski kandidati

-    kralj Alphons XIII abdicirao i otišao iz Španjolske – revolucionarni komitet proglasio republiku i privremneu vladu na čelu s Alcala Zamorom

-    održani parlamentarni izbori, proglašen ustav po kojem Španjolska parlamentarna republika

-    zajamčene su građanske slobode, dano pravo glasa ženama, odvojena crkva od države

-    prvi predsjednik Španjolske republike je katolički republikanac Alcala Zamora, a premijer radikalni lijevi republikanac Manuel Azana, a socijalistički prvak Largo Caballero je ministar rada. Prve mjere:

-    Katalonija dobila autonomiju, provedene mnoge socijalne reforme, nacionalizirana crkvena i veleposjednička zemlja, ukinuta Družba Isusova, ukinute plemićke titule, ozakonjen državni školski sistem (do tada apsolutno crkveno pravo), crkvi se ne isplaćuju više nikakva državna sredstva, poboljšani uvjeti rada 8satno radno vrijeme, minimalne nadnice, plaćeni godišnji odmori, osiguranje protiv nesreće, uspostavljena i  milicija republikansokg režima

-    glavni otpor republikancima predstavljaju dvije struje:

1.      udružene konzervativne snage (i katolička crkva je tu) u organizaciji CEDA (Španjolska konfederacija za autonomna prava) koju predvodi katolički političar Qiunones

2.      anarhisti (cilj im je ukidanje državne prisile)

- naoružane snage ove dvije struje se međusobno sukobljavaju

I - IV

Londonska konferencija o ratnim flotama (GB, SAD, Japan i Franc, It) izražavaju slaganje i odricanje od gradnje novih oklopnjača do 1936. i ograničenje izgradnje ratnih mornarica, ali i ovlaštenje svake sile potpisnice da se smije dodatno naoružati ako neka sila izvan pakta prijeti ravnoteži na moru pretjeranim naoružanjem (Kina, SSSR, Njemačka)

III

u Indiji pod vodstvom Mahatme Gandhija počinje Pokret za izbjegavanje građanske poslušnosti – pasivna rezistencija

VI

saveznici napuštaju Ruhrsko područje

Mala Antanta se žestoko oduprla pokušaju Austrije da uspostavi zajedničku carinsku uniju s Njemačkom – imala je podršku i Rima i Beograda – zajednički protugermanski stav

1932.

II - X

Međunaordna konferencija o razoružanju Lige naroda u Ženevi – neuspjela

IV

Hindenburg ponovo izabran za predsjednika Njemačke

V

Bruning se povlači s mjesta kancelara u Njemačkoj i na njegovo mjesto dolazi Franz von Papen

16.6.-9.7.

Konferencija o reparacijama u Lausanni

-    zaključeno je da Njemačka umjesto reparacijskih obveza plati jednokratno obeštećenje u robi i novcu

-    time nije smanjena privredna kriza

kancelar u Austriji je postao Dollfus vođa Kršćanske socijalne stranke koji se oslanjao na fašističku Italiju – uz podršku Heimwehra raspustio je parlament, stranke i ugušio ustanak radnika vojnički

1933.

4.3.

inuguracija predsjednika Franklin D. Roosvelta u SAD

5.03.

na izborima za Reichstag nascisti dobivaju 37% i postaju najjača njemačka stranka

-    krupni kapital, njem. kapitalisti i veleposjednici otvoreno podržavaju Hitlera – industrijski konzorcij (Vogel, Flich, Krupp, Bosch, Schacht) odobrava NSDAP-u milijune maraka za izbornu kampanju, ali i Državni savez njemačke inustrije mu daje političku podršku – zahtjevajući da se industrijalcima prepusti sva gospodarska vlast

-    general Kurt von Schleichter, na visokim položajima u ministarstvu vojske podržava NSDAP i nastoji ih pridobiti za suradnju s Reichswehrom

-    katolički krugovi – podržava Hitlera jer žele dobiti sporazum za crkvena prava u školstvu te podržava Zakon o posebnim ovlastima – biskupska konferencija 1933. u Fuldi poziva katolike na vjernost zakonitoj vlasti

-    protestantska crkva je po tradiciji vezana uz monarhiju i ne prihvaća weimarsku republiku

27.03.

V

27.03.

X

požar u Reichstagu – nacisti su namjestili kao da je požar podmetnuo komunist Lubbe – obračun s komunistima

-    noć poslije SA i SS odredi koje predvodi Goring hapse 4 000 ljudi, a među njima i CK KP

-    dan kasnije izdan Zakon o zaštiti naroda i države kojim se ukidaju građanska prava prestupnicima i pravo priziva na sudu na osnovu kojeg je pokrenut postupak u Leipzigu (dakle na osnovu zakona donešenih nakon prijestupa) protiv komunista na kojem je optužen bio i bugarski komunist Georij Dimitrov

-    raspušteni sindikati i sve stranke

-    obrazovana nova vlada i parlament koji donosi Zakon o posebnim ovlastima, kojim vlada može izdavati zakone svake vrsti bez suglasnosti parlamenta uključujući i državni budžet i pravo sklapanja međunarodnih ugovora

-    potpisan konkordat između Vaticana i Njemačke (jedini katolički političar koji je protiv konkordata )

-    Njemačka istupa iz Društva naroda, otkazuje kolektivnu suradnju i vraća se politici sile

-    prekida sve odnose s SSSR-om želeći demonstrirati programski antiboljševizam

16.11.

SAD priznaju SSSR

XI

parlamnetarni izbori u Španjolskoj – pobjeda desnice i centra

-   nova vlada radikala i CEDA provodi potpuno suprotnu politiku republikancima

-    obustavlja se agrarna reforma, crkvi vraćeno pravo na školstvo, plaćaju joj se državna sredstva, ukinut autonomni status Katalonije i vojno stisnula Baske, proturadničke mjere provodi, štrajkove guše u krvi

-   režim podupire vojska na čelu s generalima Francom i Godedom – represalijama uzrokuju zbijanje redova demokratskih snaga i stvaranja koalicije komunista, socijalista i republikanaca u Narodnu frontu

1934.

Rimski protokoli

Italija, Velika Britanija i Francuska garantiraju Austriji (Schussnig) neovisnost (zbog akcija NSDAP)

-   tim protokolima je cilj ojačati položaj Austrije u odnosu na Njemačku (Italiju je strah jake Njemačke u Austriji)

-   Italija i Velika Britanija se zbližavaju jer im je zajednički cilj oslabiti francuski utjecaj i Male Antante

-   do udaljavanja Italije i GB dolazi zbog rata u Abesiniji 1935/36

26.1.

Pakt o prijateljstvu, miroljubivom rješavanju sporova i nenapadanju između Poljske i Njemačke (dotada nepomirljivi neprijatelji) – time se počinje rušiti francuski sustav sigurnosti u Srednjoj i istočnoj Evropi

9.2.

Balkanski pakt između Jug, Tur, Grč, i Rum

-   prethodili su mu pregovori između svih balkanskih držav, koje si paktom uzajamno jamče sigurnost granica

-   trebala je biti protutalijanska koncepcija saveza (Albanija, ustaše, pakt IT-Mađ), jer je Italija 1927. sklopila s Mađarskom sporazum o prijateljstvu i podržala je u cilju dobivanja Slovačke, te ugovor o prijateljstvu s Rumunjskom – ta dva ugovora znatno slabe Malu Antantu

-   pakt je trebao rješiti sporna pitanja: Yu – Grčka (pitanje pristupa solunskoj luci – Ju traži širu zonu pristupa), Yu – Bugarska (pitanje bugarskog podupiranja oružane organizacije VMRO i granica u JI Srbiji), Bug –Grč (zategnuti odnosi zbog Trakije)

-   Yu htjela da i Bugarska pristupi jer bi normalizacija odnosa s njom rješila pitanje VMRO-a, ali Bugarska neće jer sporazum štiti status quo, a Bug hoće reviziju

-   Yu smeta što Italija podupire ustaški pokret i Hrvatsku

-   osim očuvanja statusa quo, pakt nije imao nikakvu važnost jer mu nisu definirani točno ciljevi

30.06.

noć dugih noževa u Njemačkoj – po Hitlerovoj naredbi smaknuti svi koji ne misle kao on

nacistički puč u Austriji – u Beču je ubijen Dollfus, austrijski kancelar

1935.

1.3.

Njemačkoj plebiscitom vraćeno Saarsko područje (91% stanovnika glasalo za priključenje Njemačkoj)

V

Francusko-sovjetski pakt o uzajamnoj pomoći (reakcija na onaj Njemačke i Poljske)

VI

Njemačko-britanski sporazum o ratnoj floti

IX

Nurnberški zakoni u Njemačkoj: zakoni o isključenju Židova iz javnog života

X

upad Italije u Etiopiju, suvereno carstvo, član Društva naroda, početak talijansko-abesinskog rata

1936.

II

-    pobjeda na izborima Narodne fronte u Španjolskoj – ponovo nacionalizacija i agrarna podjela veleposjedničke zemlje

-    Franco i Goded premješteni na Kanarske otoke i Baleare

-    glavna opozicija vladi Narodne fronte su veleposjednici, crkva i krupna buržoazija koji zajedno s vojnim krugovima planiraju državni udar – organizirali svoju miliciju i provode teror protiv ljevičara i republikanaca

III

završena Londonska pomorska konferencija i donesen sporazum između GB, SAD i Fran o uzajamnom obavještavanju o izgradnji jedinica ratne flote

8.3.

njemačke trupe ulaze u demilitariziranu Rajnsku oblast (prekršio sporazum iz Locarna)

V

Italija anektirala Etiopiju i uključuje je u Talijansku Istočnu Afriku

ugovor Velike Britanije i Egipta

-   Egipat stiče pravo primjenjivanja svojih  zakona i na strane državljene

-   Britanija treba povuči svoju vosjku iz Egipta, ali joj se stavlja na raspolaganje cijeli egipatski teritorij u slučaju rata (talijanska opasnost), no GB zadržava vojsku oko Sueza – za kontrolu

-   kako Nacionalna banka ostaje britanska cijeli gospodarski život Britanija i dalje kontrolira

VI - VII

Konferencija o tjesnacima u Montreauxu: potpisana konvencija o prolazu ratnih brodova kroz Bospor i Dardanele

11.7.

sporazum Austrije i Njemačke – Njemačka će priznati suverenost Austrije, dok austrijska vlada mora amnestirati zarobljene naciste i međusobno se neće miješati u unutrašnje poslove

18.07.

29.09.

Državni udar - pobuna generala Franca protiv vlade Narodnog fronta u Madridu i početak španjolskog građanskog rata

-    vlada je podijelila oružje stanovništvu i Španjolska se podijelila u borbama na dio koji je ostao lojalan republikanskoj valdi (veći dio) i dio gdje su pobijedili pučisti

-    u republikanskom dijelu Š. je nestalo autoriteta centralne vlade te su vlast preuzeli odbori u kojima su prevladavajuću ulogu imali sindikati – Š. doživjela spontanu socijalističku revoluciju odozdo – komunisti dobivali postepeno sve veći ugled jer su vrlo aktivni i disciplinirani – no oni provode teror protiv anarhista i trockista i to im slabi snagu – nisu ih spasile ni dobrovoljačke jedinice antifašista iz raznih zemalja,  niti pomoć Sovjetskog saveza i Meksika u oružju i instruktorima

-    Franco je imao stalnu pomoć od fašističkih sila (topove, avione, tenkove)

-    Franco postao vrhovni šef i fašističke snage zavode diktaturu

25.10.

sklopljen savez između Italije i Njemačke: Osovina Berlin-Rim

Mussolini nezainteresiran za Austriju – Hitler može djelovati

25.11.

sklopljen Antikominterna pakt između Japana i Njemačke (antikomunistički pakt)

1937.

I

Jugoslavensko-bugarski pakt o vječnom prijateljstvu

-    u ožujku 1934. u Bugarskoj je uz jugoslavensku potporu izvršen državni udar i vlast je preuzela Vojna liga i organizacija Zvenari – na unutrašnjem planu ukidaju parlamentarizam, a na vanjskopolitičkom planu proklamiraju zbližavanje s Yu, GB i F

-    odmah je uslijedio progon VMRO-a iz Bugarske (Vanča Mihajlov emigrira) i zbližavanje Yu i Bug

Cilj Yu:

-    logičan nastavak vanjskopolitičke situacije: talijansko osvajanje Abesinije, njemački ulazak u Rajnsku oblast, što je značilo slabljenje francuskog sistema kolektivne sigurnosti – to odgovara Hitleru (odgovara mu svako razbijanje francuskog kordona) koji i Italiju potiče na sklapanje sporazuma s Yu i Bug, koji je usljedio

Cilj Bugarske:

-    anuliranje balkanskih sporazuma koji su bili za očuvanje statusa quo i pokušaj dogovora s Yu za teritorije: bugari su spremni odreči se Makedonije u zamjenu za jugoslavensku potporu u njihovoj težnji za izlaskom na Egejsko more i priključivanje južne Dobrudže

7.7.

početak japansko-kineskog rata

5.11.

Hitler iznosi pred generalima svoj ratni plan rješavanja njemačkog životnog prostora

6.11.

Italija pristupa Antikominterna paktu

11.12.

Italija istupa iz Lige naroda

1938.

12.3.

Anschluss Austrije – plan “Otto” njemačke trupe ulaze u Austriju i dan poslije Austrija priključena Njemačkoj

-    Ribbentrop poručuje Hitleru iz Londona da se Britanija neće miješati ako Hitler zaposjedne Austriju, a s Italijom ima dogovor o nemješanju od  1936.

-    Hitler je najprije tražio od austr. kancelara Schuschnig da primi u vladu vođu nacista seys-Inquarta na mjesto ministra unutrašnjih poslova, a ma mjesto ministra financija bit će nacist Fižbek. Schussnig je preplašen pristao, ali je nakon nacističkih nasilja i nereda koji su usljedili namjeravao provesti plebiscit o austrijskoj neovisnosti, što je razljutilo Hitlera i odlučuje izvršiti plan OTTO

-    diplomatski je to išlo ovako – prvo je Hitler tražio ukidanje plebiscita, a Schussnig pristao, a onda je tražio da odstupi i na mjesto kancelara postavi Seys-Inquarta, što je Schussnig odbio – te Seys-Inquart otvara granicu za njemačke trupe

-    13.3. objavljena je aneksija Austrije Njemačkom carstvu

29.09.

Munchenski sporazum: Čehoslovačka prisiljena ustupiti Njemačkoj Sudete

Uvod:

-   sudetski Njemci (3,2 mil, ali Sudeti nisu nikad bili dio Njemačke) dobili Hitlerove upute: vođa najjače stranke sudetskih Njemaca Konrad Henlein dobio zadatak da postavi neprihvatljive zahtjeve za autonomiju te oblasti i pravo na ujedinjenje s sunarodnjacima u Njemačkoj, no istovremeno Hitler i general Kajtel planiraju vojnu akciju GREEN (Karlbadski program Henleinov je prvi korak, drugi korak je međunaroddna izolacija ČHS, a terći vojni udar)

-   ta politika je naišla na otpor Wehrmachta – načelnik generalštaba Lugwig von Beck se protivio napadu na ČHS: jer

1.      GB i F neće ostati pasivne kod napada

2.      jer bi za to trebalo angažirati 35 divizija, a onda će im za obranu zapadne granice ostati samo 15 divizija napsram 100 divizija koje mogu angažirati Francuzi

-   Hitler je rekao da mu vojska duguje apsolutnu poslušnost – Beck dao ostavku

-   položaj Čehoslovačke: potpisala ugovor o savezu s Franc 1924. i Locarno pakt 1925. i ugovor o prijateljstvu s SSSR-om 1935. i članica je Male Antante

-   Britanija (Chamberlain i lord Halifax) i Francuska (Daladier i Bonet) nagovaraju Prag da prihvati Henleinove zahtjeve – vode politiku popuštanja

-   SSSR nudio Benešu pomoć, ali pod uvjetom da Rumunjska ili Poljska ppropuste sovjetske trupe kroz svoj teritorij, ali ove se ne slažu i odbijaju bojeći se da će Rusi i ostati – Beneš je odbio pomoć SSSR-a bojeći se da će time naljutiti Francusku svog glavnog saveznika

-   Konferencija u Godesbergu: Hitler postavlja ultimatum GB i F i traži pristanak da njemačke trupe uđu u Čehoslovačku – GB i F vrše pritisak na ČHS da mora udovoljiti Hitleru – Benešova vlada dala ostavku

-   GB vrše pritisak na ČHS, ali Hitler povećao svoje zahtjeve, te bilo je jasno da je rat neizježan

-   nakon toga počinje mobilizacija u GB i F, a Musssolini nagovorio Hitlera da pristane na konferenciju u Munchenu – na kojoj Čehoslovačka nije sudjelovala jer je to Hitler uvjetovao

-   29.9.1939. u Munchenu sastali se Neville Chamberlain, Daladier, Hitler i Mussolini: Čehoslovačka mora ustupiti Njemačkoj Sudete

-   kao dio ovog sporazuma je i anglo-njemački sporazum o nenapadanju – Chemberlain jako sretan jer je postigao “mir za čitavu epohu”, te je usljedio i njemačko-francuski sporazum o nenapadanju

Poljaci iskorištavaju okupaciju Sudeta i priključuju industrijsko područje oko rijeke Olše - Tešin-Cieszyn, naseljen Poljacima

1.10.

njemačke trupe ulaze u Sudete – počinje podupiranje slovačkog nacionalizma kao priprema za potpunu okupaciju Č

2.11.

Prva bečka arbitraža između Italije i Njemačke koja donosi zaključak o priključenju južne Slovačke (prikarpatske Ukrajine ili Rutenije koja je proglasila autonomiju na čelu s nadbiskupom Vološinom, a sad joj je ukinuta autonomija jer su je mađarske trupe osvojile) Mađarskoj

9.-10.11.

Kristalna noć u Njemačkoj – izgredi protiv Židova

1939.

14.3.

proglašena nezavisnost Slovačke na čelu s monsinjorom Tisoom – čehoslovački predsjednik republike Hacha koji je nasljedio Beneša nakon ostavke nije priznao proklamiranu slovačku nezavisnost, te Slovaci zovu Njemce u pomoć, koji uspostavljaju državu pod njemačkim pokroviteljstvom (slovački fašisti  na čelu s Tisoom)

15.3.

Hitler zaposjeda Čehoslovačku i Moravsku te 16.3. objavljuje svoju odluku o stvaranju Protektorata Češke i Moravske

21.3.

-   Hitler postavlja ultimatum Poljskoj (s Poljskom Njemačka ima ugovor o nenapadanju iz 1934.) kojim traži da ustupi Njemačkoj Gdansk i dopusti joj da kroz koridor izgradi auto-cestu koja će biti pod njemačkim suverenitetom

-   postavlja ultimatum Litvi da Njemačkoj ustupi Memel i prisiljava Rumunjsku da sklopi ugovor o eksploataciji nafte

28.3.

Frankove trupe ulaze u Madrid i svršetak španjolskog građanskog rata

31.3.

Velika Britanija i Francuska garantiraju nezavisnost Poljske (opomena Hitleru)

Hitler na to reagira poništavanjem njemačko-poljskog ugovora o nenapadanju iz 1934. i njemačko-britanskog sporazuma o pomorsom naoružanju iz 1935.

7.4.

Italija zaposjeda Albaniju

-   Zogu je bio svjestan trajnih ciljeva Italije, te je povremeno mijenjao vanjskopolitičku orijentaciju – 1934. je sklopio s Jugoslavijom trgovački ugovor i idbio je produžiti Tiranski pakt iz 1926.

-   Zogu je pokušavao pronaći oslonac u Njemačkoj, koja mu jasno daje do znanja da nema interesa u Sredozemlju prema listopadskom protokolu 1936. i početkom Osovine Rim-Berlin

-   Italija pak u strahu od Njemačke nakon Anschlussa i zbog Zoguovog traženja pomoći, te u strahu od Jugoslavije nakon pada Stojadinovića zauzima Albaniju i proglašava 12.4.  personalnu uniju pod Viktorom Emanuelom III 

-   iz Albanije u listopadu 1940. započinje napad na Grčku

-   Britanska politika i Albanija

-   Britanci imaju i u Draču obavještajce koji tu nisu trebali organizirati pobunu, no nakon pada Albanije Zogu bježi u Britaniju, Britanci mu dozvoljavaju ostanak, ali mu ne daju da se politički aktivira na zalaganju za albansku nezavisnost iz obzira prema Grcima i njihovim zahtjevima za sjevernim Epirom

-   Britanci su u kolovozu 1943. poslali britanskog časnika daviesa u Albaniju s zadatkom da ujedini pokrete otpora – Komuniste, Zoguiste i BK, što je Tito pokušao spriječiti i poslao Vukmanovića – Tempa

-   1945. GB, SAD i SSSR su priznale komunističku albansku vladu

13.4.

Velika Britanija i Francuska daju garancije Grčkoj i Rumunjskoj i Turskoj

-   Britanci se u zbivanja u JI Evropi nevoljko uključuju, ali i nepromišeljno – prema E.Barker: JI Evropa je siva “ničija zemlja” između njemačkog pritiska na zapadu i talijanskog na jugu

-   jamstva koja oni daju nisu promišljena vojno nego su panična reakcija na talijansko zaposjedanje Albanije

-   Britanija se u JI Evropi mogla osloniti na dio vladajućih elita koje su povezane s zapadnim zemljama, na uspomenu na savezništvo u prošlom ratu i na obiteljske veze između kraljevskih obitelji

-   poslovno tamo je bila značajna rumunjska nafta koju je nadzirao britanski i francuski kapital

-   nakon pada Poljske – Rumunjska je vidjela da je britansko jamstvo bezvrijedno te se povezuje s Hitlerom

28.4.

Njemačka otkazuje britansko-njemački sporazum o floti od 1935. i njemačko-poljski sporazum o nenapadanju od 1934.

22.5.

Vojni savez između Njemačke i Italije – Čelični pakt

- najvažnija odredba: ako jedna od strana bude silom uvečena u ratne operacije sa jednom ili više sila, druga strana će kao saveznica stati na njenu stranu i podržati je svim vojnim snagama na zemlji, u vodi i zraku

23.8.

u Moskvi potpisan sovjetsko-njemački ugovor o nenapadanju + tajni protokol

-   SSSR-u je najvažnije bilo očuvati svoju zemlju i socijalistički poredak – u tome su mu jednako opasni i Hitler i zapadnjaci, te su dobili dojam da GB i F guraju Hitlera na SSSR, no Hitler privukao Staljina i Molotova ponuđenim teritorijima

-   dodatni protokol definira razgraničenje interesnih sfera:

1.      SSSR- ova zona utjecaja je Finska, Estonija i Letonija, istočna polovica Poljske duž Visla-Narev-San i Besarabija

2.      Njemačka zona interesa je Litva s Vilnusom

-   Staljinu treba neko vrijeme da konstolidira vojsku i pripremi obranu

-   Njemačka je izbjegla rat na dva fronta i dala si mir do obračuna s SSSR-om

-   GB i F izgubile saveznika i sad se same trebaju sukobiti s Njemačkoj zbog svojih antikomunističkih kalkulacija

25.8.

zaključen vojni sporazum između Velike Britanije i Poljske

25.8.

Njemačka objavljuje poštovanje neutralnosti Belgije, Danske, Nizozemske, Luxemburga i Švicarske, Estonije i Letonije dok mu je Litva prebala vratiti Klaipedu ili područje Memela

26.8.

pod prijetnjom izbijanja rata sklopljen u Jugoslaviji sporazum Cvetković-Maček o rješenju hrvatskog pitanja

1.9.

Njemačka bez objave rata napala Poljsku – plan WEISS – početak II svjetskog rata

-   nekadašnje pruske pokrajine su većinom uvrštene u njemački teritorij kao okruzi dok je od preostalog dijela Poljske osnova Generalni guverman s centrom u Krakovu – gdje se “čisti” vodeći intelektualni sloj

-   s druge strane sovjetske trupe ulaze prema sovjetsko-njemačkom sporazumu u istočnu Poljsku i pripajaju taj teritorij pojedinim sovjetskim republikama

-   na poljskom teritoriju se razvija pokret otpora s različitim strujama od antifašističke do antikomunističke – pokret otpora je organiziran iz Pariza i Londona gdje djeluje poljska izbjeglička vlada pod generalom Sikorskim – politika vlade je da je za Poljsku jednako opasan i SSSR i Njemačka

-   vlada je uvjerena da će njemačka vojska potisnuti rusku preko Urala – te organizira Armiju Krajowa koja bi trebala dignuti ustanak čim se anglo-američke trupe približe Poljskoj – no kako njemačke trupe doživljavaju neuspjeh s Rusima na istočnoj fronti postalo je očito da će Crvena armija stići u Poljsku prije anglo-američkih trupa – te je Armija Krajowa dobila zadatak podizanje lokalnih ustanaka koji bi pomakli frontu prema istoku i organizirali državnu vlast prije dolaska Crvene armije

-   nosilac suprotnog viđenja Poljske je KP Poljske koja je nosilac oružane oslobodilačke borbe i podupire je SSSR

-   SSSR osniva i vojsku sastavljenu od poljskih zarobljenika koja ulazi u sastav savezničkih snaga pod vodstvom generala Andersa

-   Njemačka  u cilju paraliziranja prosvjetske frakcije u pokretu otpora poduzima političku akciju: Katinska afera: prema kojoj je objavljeno u ožujku 1943. da je pronađena masovna grobnica poljskih oficira pobijenih nakon sovjetske okupacije istočne Poljske

-   poljska vlada u izbjeglištvu prekida diplomatske odnose s SSSR-om, raskida ugovor o prijateljstvu i vojnoj suradnji sklopljen u kolovozu 1941. – što je povodom potpunog raskola između izbjegličke vlade i Poljske radničke partije (komunista)

3.9.

Francuska i Velika Britanija objavljuju rat Njemačkoj

17.9.

sovjetske trupe ulaze prema sovjetsko-njemačkom sporazumu u istočnu Poljsku, Besarabiju i baltičke države

IX-XI

Estonija, Letonija i Litva sklapaju sporazum s SSSR-om o pomoći i ustupaju mu uporišta

SSSR s Finskom vodi neuspjele pregovore – te je napada 30.11.1939. – Društvo naroda proglašava SSSR agresorom i isključuje ga iz članstva

- 3.5. i 6.8.1940. Litva, Letonija i Estonija pripojene SSSR-u

1940.

12.3.

Finska sklapa  ugovor o miru s Moskvom kojim Finska odstupa SSSR Karelijsku prevlaku (teritorij između Lenjingrada i Viborga), a poluotok Hanko mu ustupa na 30 godina

9.4.

Njemačka bez borbe zaposjeda Dansku

9.4. – 8.6.

Njemačka osvaja Norvešku

-   iz Norveške se uz samu obalu preko neutralnih teritorijalnih voda doprema švedska ruda iz Narvika važna za njemačko naoružavanje

-   zapadnjaci hoće taj put prekinuti, a Njemačka ga osigurati – rezultat – franc-engl flota se mora povući iz Narvika, a Njemačka ubrzo okupirala cijelu Norvešku i tamo pomoću pokreta sličnog nacizmu uspostavila o Njemačkoj ovisan režim pod Quislingom

10.5.

početak njemačkog napada na Zapadu

-   najjači udar ide u Belgiji tamo gdje prestaje Maginotova linija – plan zahvata srpom za razdvajanjem savezničkih snaga – Nizozemska (u N. uspostavljen režim pod Mussertom) i Belgija su brzo pregažene i prisiljene na kapitulaciju (njem. nadmoć u zraku), a britanski ekspedicijski korpus opkoljen kod Dunquerka – jedva spašen dio vojnika, dok je oružje ostalo

-   francuske trupe se povlače duž Senne – Francuska kapitulirala 22.06.1940. u Compaigneu – odredbama primirja Francuska je podijeljena na okupirana područja (sjever, istok i Pariz, te mali pojas uz atlantsku obalu) i neokupirani dio – u “neokupiranom” dijelu je maršal Petain uspostavio konzervativno-katolički državni poredak u sporazumu s Hitlerom (on mu je ostavio franc.kolonijalni imperij u zamjenu za neutralnost Francuske) – Petaina sluša sjeverna Afrika i Sirija

-   manji dio francuskih boraca se prebacio na otok, a njihov zapovjednik general de Gaulle objavio je bezuvjetni nastavak borbe osnivanjem Nacionalnog komiteta slobodna Francuska

-   u Britaniji je Chamberlain morao odstupiti zbog svog pol.stava i poraza u Norveškoj – na čelo vlade dolazi Winston Churchill

-   počinju zračni napadi na Englesku – operacija morski lav

-   u SAD: ostaje formalno neutralna, ali u rujnu 1940. SAD daje GB 50 razarača u zamjenu za zapadnoindijska uporišta

10.06.

Mussolini objavio rat GB i F

- nakon ovog Hitlerovog uspjeha nije htio izbjeći komadanje plijena

VI

sovjetske trupe zaposjele Besarabiju (što je u ugovoru njemačko-ruskom iz 1939.) i sjevernu  Bukovinu (što nije u ugovoru) – Rumunjski kralj karol se buni – Njemačka mu savjetuje da popusti i da još preda južnu Dobrudžu Bugarskoj da bi i nju pridobio na svoju stranu

VIII

Druga bečka arbitraža: određeno da Rumunjska ustupi Mađarskoj (opet Mađarskoj da bi je pridobio za rat na svojoj strani) sjevernu Transilvaniju, ali Rumunjska dobiva njemačka jamstva protiv SSSR-a

Rumunjska

-    Britanija je prvo podupirala diktaturu kralja Karola koji je okrutnim mjerama uništavao svog glavnog neprijatelja Željeznu gardu. Glavna opozicija mu je vođa seljačke stranke Maniu (prozapadnjački orijentiran)

-    nakon sovjetskog zaposjedanja Besarabije i Bukovine kralj Karol abdicira i vlast predaje sinu Mihajlu I, a predsjednik vlade potaje Ion Antonescu dotadašnji vrhovni zapovjednik vojske, koji u vladu prima i vođu Željezne garde

-    Željezna garda je profašistička militantna organizacija koju je osnovao Codreanu na temeljima kršćanskog misticizma, antisemitizma i pod parolom Rumunjska Rumunjima, a ne Židovima, pristaše pokreta su legionari, djela su im ubojstva i atentati, najviše su progonjeni za diktature kralja Karola od 1938.)

-    nakon sukoba Antonescua s Željeznom gardom koja pokušava napraviti prevrat – Ž.garda je zabranjena što podupire i Hitler jer mu treba regularna rumunjska vojska (Rumunji vidjeli da nakon Hitlerovog osvajanja Poljske ne vrijede  ništa britanska jamstva te se okreću suradnji s Hitlerom)

-    Britanci su pomoću Maniuza pokušali organizirati otpor i sakupiti razočarane pristaše Željezne garde, ali neuspjelo

-    s  Rumunjskom je Hitler sklopio trgovački ugovor o eksploataciji nafte potrebne za vođenje rata

27.09.

sile osovine sklapaju Trojni pakt – potvrda zahtjeva za vodećim položajem u novoj podjeli svijeta, uz obećanja o uzajamnoj pomoći – pakt je usmjeren protiv SAD

X

Mussolini napao Grčku i doživio neuspjeh

-    Grčkoj u pomoć pritekli Englezi – engleska avijacija s Krete mogla ugrožavati naftonosna polja u Rumunjskoj, te Njemci zauzimaju otok pri čemu njemački padobranci pretrpjeli velike gubitke

-    Birtanci u strahu od širenja komunizma u JI Evropi, posebice strahuju od balkanske federacije i ujedinjene Makedonije koja bi ugrozila britansko jedino uporište u JI Evropi – Grčku

-    balkansku federaciju su predložili srpski socijalisti u 19.st Svetozar Marković i Dimitrije Tucović – ona bi rješila problem sukoba interesa balkanskih buržoazija u spornim područjima kao što je Makedonija i Albanija – na tu koncepciju nadovezala se Kominternovska koncepcija balkanske federacije koja bi bila formula rješenjanacionalne problematike

-    Staljin je razmišljao i o Čeh-Mađ-Rumunj-Polj federaciji kao predfazi priključenja SSSR-u

-    sukob Tito-Staljin je upravo u kontekstu balkanske federacije

20.11.

Mađarska pristupila Trojnom paktu

23.11.

Rumunjska (Antonescu) pristupila Trojnom paktu, Bugarska, Slovačka

1941.

25.3.

vlada Cvetković Maček potpisala Trojni pakt (ostavke su dali zbog neslaganja s tim Budisavljević i Čubrilović)

Hitler je pokušao pridobiti pristupanje Yu Trojnom paktu – nudio joj solunsku luku i da će Yi imati vodeću ulogu – knez i vlada se odlučili za pristupanje Trojnom paktu

27.3.

izbijanje demonstracija pod vodstvom KPJ u cijeloj zemlji: Bolje rat nego pakt – opasnost ometanja napada na SSSR

-    istovremeno je Roosvelt uputio svog izaslanika u Beograd da podupre sve čimbenike koji se protive tom pristupanju, ali s istim ciljem su radili i britanski obavještajci poslani od Churchilla u Beogradu

-    u Jugoslaviji udar protiv kneza Pavla i otkazivanje pristupanja Trojnom paktu

-    Njemačkoj je tu potreban mir radi napada na SSSR

-    Hitler odlučio Jugoslaviju podijeliti: Sloveniju su podijelili Njemci i Talijani, veći dio Dlamacije, Boku, Crgnu Goru i dio Kosova okupirali Talijani (talijane je bilo strah Hitlerovog utjecaja jer bi se mogla uspostaviti hrvatska država pod  njemačkim pokroviteljstvom), Makedoniju okupirali Bugari, Bačku, Baranju i Međimurje okupirali Mađari

III

prva njemačka ofenziva u Libiji – prodor afričkog korpusa pod Rommelom do Egipta

13.4.

japansko-sovjetski ugovor o neutralnosti

na osnovi toga dogovora su sovjetske trupe prebačene na zapad radi otpora Hitleru pod Moskvom

IV

Englezi zauzimaju Adis Abebu

IV

potpisan sovjetsko-jugoslavenski ugovor o prijateljstvu

početak njemačko-talijanskih ratnih operacija protiv Jugoslavije – kapitulacija Jugoslavije 17.4. i Grčke 11.5.

13.4.

u Moskvi potpisan japansko-sovjetski ugovor o nenapadanju i prijateljstvu

- on omogućio Rusiji da prebaci dalekoistočnu armiju pod zapovjedništvom Žukova u obranu Moskve

22.6.

Njemačka napada bez objave rata SSSR – plan Barbarosa

- u prosincu je tek zaustavljena njemačka vojska pod Moskvom zbog ruske zime, Njemci odlučuju nastaviti prodiranje na jug

8.7.

Churchill i Staljin u Moskvi sklapaju englesko-sovjetsko ugovor prema kojem obje sile se obvezju okončati rat u međusobnom dogovoru – nakon toga usljedila isporuka ratnog materijala SSSR-u

14.8.

Churchill i Roosvelt potpisuju program zajedničkih političkih načela SAD i GB – Atlantska povelja

-   na palubi ratnog broda “Prince of Wales” u zaljevu Placentia u sjevernom Atlantiku

-   u 8 točaka su istaknuta osnovna načela pravednog uređenja svijeta, pogotovo prava na samopredjeljenje, nakon pobjede nad fašizmom

XI

u američki program o zajmu i najmu uključen i SSSR

7.12.

japanski napad na Pearl Harbour na Havajima

1942.

I - V

Japan osvaja Indokinu, Singapur, Filipine, Nizozemsku Indiju, Burmu i velik broj otoka na Pacifiku

VI

pomorska bitka kod otočja Midway prekretnica u američko-japanskom ratu na Pacifiku, kada su Japanci poraženi

VI - VII

Njemci prodiru i osvajaju Krim sa Sevastopolom

XI

obrat rata nakon tri događaja:

1.      Englezi pod Montgomeryjem izvojevali važnu pobjedu nad afričkim korpusom pod Rommelom kod El Allameina

2.      iskrcavanje englesko-američkih jedinica u Maroku i Alžiru pod zapovjedništvo Eisenhowera: sile osovine se u Arfici našle između dvije vatre

3.      proboj sovjetske armije kroz njemačku frontu kod Staljingrada

-          Njemci su izgubili šestu armiju okupiranu kod Staljingarda

XI

njemačke čete su odgovorile na iskrcavanje u Sjevernoj Africi okupiracijom vichijevske Francuske, a francuske kolonije su prešle na stranu de Gaullea

1943.

14. – 26.01.

Konferencija u Casablanci: Churchill, Roosvelt i de Gaulle: sastanak s ciljem određivanja strategijskih ciljeva u borbi protiv sila Osovine

- Amerikanci: pristali napasti Siciliju zbog osiguranja Sredozemnih prometnica i pojačanja pritiska na Italiju, ali nisu za iskrcavanje na talijansko kopno (dok bi Britanci to htjeli)

- odlučeno je da je težište udara u sjeverozapadnoj Evropi

- postavljen zahtjev silama Osovine za bezuvjetnom kapitulacijom

III

Katinska afera

-   poljska vlada u izbjeglištvu prekida diplomatske odnose s SSSR-om, raskida ugovor o prijateljstvu i vojnoj suradnji sklopljen u kolovozu 1941. – što je povodom potpunog raskola između izbjegličke vlade i Poljske radničke partije (komunista)

-   Poljska radnička partija izdaje proglas o poslijeratnom demokratskom uređenju Poljske koji je potpisalo 14 organizacija, a među njima i vojno i politički jaka radikalna seljčka stranka

III

sastanak Tito – Churchil

-   Britanski plan s JI Evropom je podupirati i ojačati gerilske pokrete na Blakanu (u sklopu toga i KP YU i KP Alb.) i u pogodnom trenutku iskrcati se i krenuti u ofenzivu

-   Američki stratezi su suprotno bili za težište udara u sjevreozapadnoj Evropi, Tihom oceanu i Burmi

-   Konferencija u Casablanci je odlučila =sjeverozapad Evrope, a na Balkanu samo opskrba gerile, jer bi se za neke druge akcije trebalo prvo dogovoriti sa Sovjetima

-   inače Britanci hoće da se Tito dogovori s izbjegličkom vladom u Londonu

13.5.

kapitulacija njemačko-talijanskih trupa u Tunisu

10.7.

iskrcavanje saveznika iz Tunisa na Siciliju

-    talijanska buržoazija iskoristila iskrcavanje i izvršila državni udar 25.07. u kojem je uklonjen fašistički režim, a Mussolini uhapšen, te je 3.9. tajno zaključeno separatno primirje u Sirakuzi između Italije i Saveznika, da bi 8.9. bila proglašena kapitulacija Italije

-    iskrcavanje saveznika i kod Salerna

-    Mussolini je zatočen u Gran Sassu – te Hitler desantom padobranaca uspio osloboditi Mussolinija i dao mu na sjeveru Italije “socijalnu republiku”, marionetsku hitlerovu državu -  Republica Sociale Italiana

Albanija

- nakon kapitulacije Italije u albanskom narodnooslobodilačkom pokretu dolazi do raskola i sttvaranja naionalističke organizacije Bali Kombetar

13.7.42. – 2.2.43.

Sovjetska ljetna ofenziva – potjerala njemačke trupe na povlačenje

Staljingradska bitka

feldmaršal von Paulus s još 22 generla se predao jer je armija (330 000) bila opkoljena i bitka beznadna – ta pobjeda je značila prekretnicu

4. – 5.7.

tenkovska bitka kod Kursk-Orela

1.11.

Moskovska deklaracija kojom su saveznički ministri vanjskih poslova Eden, Hull i Molotov predvidjeli ponovnu uspostavu austrijske države

28.11.

Teheranska konferencija (Staljin, Roosvelt, Churchill) – dogovorena podjela Njemačke, određene istočna i zapadna granica Poljske, da se pomažu Titovi komunisti u YU

1944.

I

Crvena armija počinje ofenzivu na sjeveru kod Lenjingrada i Novgoroda

II

Konferencija na Jalti

III

Crvena armija počinje ofenzivu na jugu – oslobođen Krim i Odessa

6.6.

iskrcavanje saveznika u Normandiji pod Eisenhowerom na poluotok Contentin – probijena je fronta koju su izgradili Njemci

-    istodobno su se saveznici iskrcali i u južnoj Francuskoj

-    26.8. je oslobođen Pariz, saveznici oslobodili cijelu Francusku

-    Njemci na zapadnom bedemu Westfall organiziraju novu povezanu bojnu liniju

-    posljednja njemačka ofenziva je bitka u Ardenima u prosincu 1944. koja je nakon početnog uspjeha završila neuspjehom

-    savezničko bombardiranje Dresdena prepunoh njemačkih izbjeglica

VI - VII

američka ofenziva na južnom Pacifiku

VI

sovjetska ofenziva na njemačku armiju centar – napredak prema Visli, gdje stižu u VII mjesecu

20.07.

neuspio atentat koji su organizirali vojni krugovi na Hitlera

VII

-   sovjetska armija prodire do Varšave i zaustavlja se u predgrađu Varšave Pragu

-   u Varšavi tajno zasjeda Poljsko narodno vijeće i proglašava sebe privremenim saborom, te donosi odluku o osnivanju Poljskog komiteta nacionalnog oslobođenja tzv. Lublinske vlade – prosovjetska armija ove partije se naziva Armija Ludowa i vodi partizanski rat protiv Njemaca, koji isto tako vodi i Armija Krajowa

-   prema direktivama vlade iz izbjeglištva – Armija Krajowa je podigla u Varšavi ustanak 1.8. koji traje 60 dana – u vrijeme kad je sovjetska armija jako blizu Varšave – ustanak je pod vodstvom generala Bor-Komorowskog izvrsno organiziran i doživljava uspjehe i priključuje mu se i Armija Ludowa – no ustanicima ne stiže pomoć - Njemci dovode u grad svoje rezerve

-   22.08. Lublinska vlada donosi odluku da preuzima vlast na oslobođenom teritoriju i osniva Poljsku narodnu armiju – predsjednik te prve republike je tadašnji predsjednik Vijeća B. Bierut – te se time onemogućava ostvarivanje plana izbjegličke vlade

-   sovjetske čete zauzimaju pregrađe 14.9. – saveznici apeliraju na Staljina da potpomogne ustanak ili dopusti savezničkim avionima poljetanje sa sovjetskog teritorija što on ne dozvoljava

-   ustanak je ugušen 2.10 kada Bor-Komorowski potpisuje proglas o kapitulaciji

12.8.

sastanak Tito – Churchill u Caserti

25.8.

Rumunjska objavljuje rat Njemačkoj

21.8. – 7.10.

Konferencija u Dumbarton Oaksu (SAD, GB, Kina i SSSR): dogovor da se umjesto Društva naroda osnuje UN

16.9.

sovjetske čete zauzimaju Sofiju i 28.10.

XI

-   krajem 1944. Tito nudi pomoć grčkim komunistima, iako su se tada već iskrcale britanske snage za razoružanje komunista u Grčkoj  što je i Staljin podržavao – KP Grčke odlučuje se razoružati, ali jedna struja partizana pod vodstvom kapetana Markosa odlučuje prihvatiti Titovu pomoć i osniva Demokratsku vojsku Grčke DAG, koja podiže pobunu u Grčkoj (polovica DAG-a su Makedonci iz Egejske Makedonije)

-   Tito i preko Albanije (Enver Hodža prihvatio ideju o balkanskoj federaciji) šalje pomoć ustanicima, i u JU je vojni kamp Markosove vojske – opskrbom rukovodi Aleksandar RankovićTito nudi pomoć

16. – 24.12.

posljednja njemačka ofenziva je bitka u Ardenima

31.12.

Mađarska objavljuje rat Njemačkoj

1945.

12.01.

sovjetske trupe probijaju njemačku frontu na Visli i prodiru do Odre

i 15.1. zauzimaju Varšavu

Austrija:

u proljeće 1945. s istoka upadaju sovjetske trupe, iz Italije u Korušku prodiru Britanci, u Tirol, Salzburg i Gornju Austriju prodiru Amerikanci, a u Vorarlberg Francuzi

4. – 11.2.

Konferencija u Jalti (Roosvelt, Staljin i Churchill) – odlučeno da se Njemačka podijeli u 4 okupacijske zone, a SSSR se obvezao ući u rat s Japanom (da bi rasteretio SAD, a zauzvrat SAD je popustljiv prema zahtjevima SSSR u Evropi nasuprot Britanije i tajno obećano SSSR-u dati Sahalin i Kurile))

-   jedinstveni su u pogledu oslabljenja Njemačke i prisiljavanja da plati ratnu odštetu, te da će svu vlast preuzeti saveznici i mora biti bezuvjetna kapitulacija

-   nejedinstveni u pogledu naplaćivanja ratne odštete (da li demontiranje tvornica, ili radnom snagom ili tekućom proizvodnjom) i u pogledu njene teritorijalne podjele

-   dogovoreno je osnivanje poljske vlade nacionalnog jedinstva sastavljene od predstvanika prosovjetske Lublinske vlade i emigrantske vlade u Londonu, te odlučeno o raspisivanju slobodnih izbora

-   na konferenciji je dogovoreno da se stvore Ujedinjeni narodi sa središnjim tijelom Vijećem sigurnosti u kojem će velike sile biti stalne članice

-   po pitanju Jugoslavije: poziva se Tita na sporazum Tito-Šubašić

7.3.

Amerikaci probijaju njemačku zapadnu frontu i prelaze Rajnu kod Remagena

22.3.

u Kairu osnovana Arapska liga

13.4.

umro Roosvlet i na njegovo mjesto dolazi dotadašnji potpredsjenik Truman

- sovjetske trupe zauzimaju Beč

16.4.

sovjetska ofenziva prema Berlinu

19.4.

Amerikanci ulaze u Leipzig

21.4.

Francuzi ulaze u Stuttgart

25.4.

američke i sovjetske trupe se sastaju kod Torgaua na Labi

25.4. – 26.6.

Konferencija u San Francisku – osnivanje OUN – formalna osnivačka konferencija od 46 država članica

27.4.

Austrija:

- privremena austrijska vlada proklamirala je neovisnost Austrije koje su prihvatile i pokrajinske vlade, ali to nije značilo da je zemlja slobodna

- četiri savezničke sile su uspostavile Prvim kontrolnim sporazumom Savezničko vijeće koje je imalo vrhovnu vlast nad teritorijem i to po zonama:

1.      Francuska: Vorarlberg i sjeverni Tirol

2.      Britanija: južni Tirol, Koruška i Štajerska

3.      Amerika: Salzburg, Gornja Austrija južno od Dunava

4.      Sovjeti: gornjoaustrijski Muhlviertel, Donju Austriju i Gradišće

-   četiri su sile okupirale po dio Beča iako je on na sovjetskom teritoriju

-   u Austriji su se odmah počele organizirati stranke:

-   Austrijska narodna stranka (nasljednica Kršćanskosocijalne) koju čine savezi staleža radnika, seljaka i namještenika

-   Socijalistička stranka Austrije – desno krilo socijademokrata – vodstvo Renner

-   Komunistička partija Austrije neznatna

-   na prvim izborima održanim u studenom 45. za Narodno vijeće Druge republike koja je prihvatila ustav iz 1920. pobijedila je Austrijska narodna stranka

-   zasluga prvih izbora je u tome što su velike stranke pobijedile i usmjerile Austriju ka zapadnoj demokraciji

30.04.

samoubojstvo Hitlera i Goebbelsa – oporučno imenovao nasljednika admirala Donitza

30.4. – 1.5.

Tršćansko pitanje

-   jugoslavenska armija ulazi 1.5. u Trst, a saveznici ulaze u grad dan kasnije

-   talijanska vlada dala naredbu saveznicima da zauzmu teritorije prema Rapallskom ugovoru, no američki general Morgan uspostavlja graničnu Morganovu crtu o razgraničenju jugoslavenske i savezničke vojske koja je prejudicirala kasnije odredbe, a išla je po sredini Julijske krajine, s tim da je jug.vojska povukla iz Trsta i Gorice

-   na mirovnoj konferenciji u Parizu 1946. jugoslavenska delegacija na čelu s Kardeljem se žestoko odupirala talijanskim zahtjevima i postavila je maksimalistički zahtjev: granica na Soči

-   konačno je odlučeno na Savjetu ministara vanjskih poslova četiri sile (SSSR, SAD, GB i F) da Jugoslavija i dobije granicu na Soči odnosno Istru i sve otoke, te veći dio Julijske krajine, ali Trst bi trebao biti neutralna razvojačena zona pod upravom Vijeća sigurnosti

-   Slobodni teritorij Trsta STT je bio podijeljen na dvije zone: u zoni A je anglo-američka uprava, a u zoni B jugoslavenska (povoljniji položaj od Italije jer ona nema upravu nad zonom A)

7.05.

general Jodl u Reimsu potpisao njemačku kapitulaciju pred Saveznicima, oslobođena Ljubljana

-    nakon kapitulacije u Njemačkoj vrhovnu upravnu vlast preuzima Kontrolno vijeće 5.6. nad Njemačkom s granicama iz 1937. izuzev područja istočno od linije Odra-Lužička Nisa

-    u Kontrolno vijeće je na zahtjev Britanije uvrštena i Francuska da bi se dobila jača protuteža SSSR-u nakon povlačenja Amerikanaca

8.5.

potpisana njemačka kapitulacija pred Sovjetima, oslobođen Zagreb

15.5.

kapitulacija njemačkih snaga na jugoslavenskom području

17.07. – 2.08.

Potsdamska konferencija ili konferencija pobjednika – Staljin, Truman i Churchill (od 29.7. Atlee)

Njemačka

- dogovorena podjela na okupacijske zone Njemačke:

1.      Berlin – zaseban status

2.      Srednja Njemačka od Odre do Labe uključujući sasku i Tiringiju = rusko

3.      sjeverozapad = englesko

4.      jugozapad = francusko

5.      Hessen, Wurtemberg i Bavarska = američko

Poljska

-   u pogledu istočnih granica određeno je da će istočna granica Poljske ići Odrom (osim Kalinjgrada – kojeg je dobio SSSR kao luku koja se zimi ne smrzava), te zapadnim krakom pritoke Odre – Lužičke Nise (u prilog Poljskoj jer su Rusi tražili istočni krak Odre Kladsku Nisu kao granicu)

-   potvrđena je korejska nezavisnot

6.8.

Amerikanci bacaju atomsku bombu na Hirošimu

8.8.

SSSR objavljuje rat Japanu – tako mogu sudjelovati u diobi plijena

- sovjetske postrojbe odmah ulaze u sjevernu Koreju iz Mandžurije, a američke snage se iskrcavaju na jugu – granica između njih je 38paralela – na toj granici će izbiti 1950. Korejski rat kada su sovjetske snage prešle preko te granice

9.8.

Amerikanci bacaju atomsku bombu na Nagasaki

30.8.

američke snage se iskrcavaju u Tokijskom zaljevu

2.9.

bezuvjetna kapitulacija Japana na američkom bojnom brodu Missouri u tokijskom zaljevu

1946.

VI

Drugi kontrolni sporazum u Austriji – njim je obavezan pristanak Saveznog vijeća ograničen samo na ustavne zakone

IX

Pariški sporazumi između Italije i Austrije kojima su dogovoreni privredni zakoni za Južni Tirol, potpisali su ih ministri vanjski poslova Gruber i Gasperi

-    drugo sporno područje je zahtjev Jugoslavije za Klagenfurtom, Villachom i štajerskim graničnim područjem s Radgonom kasnije smanjeni samo na područja južno od Drave i Gaila

-    Marshalovim planom poboljšani su životni uvjeti i privreda države

-    Austrija je okupirana, a zbog suprotnosti između Istoka i Zapada, no pozitivni pomak je napravljen 15.5.1955. kada je državnim ugovorom u bečkom dvorcu Belvedere okončana okupacija saveznika (potpisali ga Molotov, Macmillan, Dulles, Pinay, i Figl)  - Rusija (Hruščov) se uz primjerenu odštetu odrekla dugogodišnjih naftnih koncesija i prava na kopanje rude

1947.

III

Trumanova doktrina – Washington preuzima borbu protiv komunista

- preuzima i borbu protiv grčkih komunista i iskrcava u Grčku i Tursku američke vojne snage

VII

Bledski sporazumi

-    Tito i Georgi Dimitrov (Bugarska) zaključuju bilateralne sporazume – gospodarske ali i političke

-    Jugoslavija se odrekla ratne odštete (trebalo je dobiti 25mil dolara prema mirovnom ugovoru), a Dimitrov je prisato na jugoslavenske zahtjeve za Pirinskom Makedonijom

-    Tito nudi Bugarskoj priključenje Jugoslaviji u vidu federalne jedinice

Pobunjenici u Grčkoj jačaju i započinje frontalna borba za koju ipak nemaju izgleda

1948.

Tršćansko pitanje ili tzv. Tripartitna deklaracija 1948.

-    njome zapadni saveznici predlažu Italiji i SSSR-u da se cijeli STT preda Italiji u funkciji talijanskih izbora kao potpora demokršćaninu DeGasperiju – ta je deklaracija objavljena prije Titove shizme

-    nakon shizme Jugoslavija je znatan čimbenik u zapadnoj protusovjetskoj strategiji – to Tito koristi za rješavanje tršćanskog pitanja u svjetlu kojeg je i Balkanski pakt – odbačena je Tripartitna deklaracija

-    no nakon što je 1953. završena anglo-američka uprava – SAD prelaže da se uprava u zoni A preda Italiji. što izaziva demonstracije u Jugoslaviji – život damo Trst ne damo, zona a, zona B, bit će naše obadve

-    Tito u demagoškim istupima prijeti ratom ako talijanska vojska uđe u zonu A – tu je sad i SSSR koji nakon Staljinove smrti podupire Titov stav

-    Tršćansko pitanje je rješenjo 5.10.1954. tzv. Londonskim memorandumom o suglasnosti kojim je uvedena jugoslovenska građanska uprava u zoni B, a talijanska građanska uprava u zoni A – de facto su time te zone postale dijelovima Italije i Jugoslavije ali nisu de iure, jer nisu potpisani granični sporazumi između Italije i Jugoslavije sve do 1975. i Osimskih sporazuma kod Ancone

-    Amerika je dala Jugoslaviji pomoć od 20mildolara za izgradnju Koparske luke i željeznice Kopar-Ljubljana

Raskol Tito-Staljin

-   treba je gledati u kontekstu balkanske federacije

-   Tito je imao ambiciju Jugoslaviju pretvoriti u  komunističko središte JI Evrope – s tim ciljem je i poslao Svetozara Vukmanovića – Tempa da od partizanskih odreda Makedonije, Kosova, Albanije, Grčke i Bugarske stvori tzv. balkanski stožer preko kojeg bi jugoslavenski komunisti određivali vojnopolitičku strategiju:

Grčka:

-   Grci su protiv stvaranja nove vlasti i podvrgavaju se savezničkm zapovjedništvu za Srednji istok i Britanskom pokretu otpora (osim DAG Markosovog)

Bugarska:

-   Bugari su za sovjetski način ratovanja putem sabotaža i štrajkova i Sovjeti su već zaposjeli Bugarsku 1944. Inače u poslijeratno vrijeme Bugarska se jako oslanja na SSSR, jer se s jedne strane nalazi između Grčke i Turske kao članice NATO-a, te se Bugarska boji za sigurnost, a s druge strane graniči s Jugoslavijom s kojom ima loše odnose zbog Makedonije. Osim toga tradicionalno su Bugari zahvalni Rusima za oslobođenje od Turaka

SSSR

-   Staljin je nakon toga pokrenuo pitanje stvaranja balkanske federacije želeći imati pod kontrolom Tita – Tito je ponudio Bugarskoj priključenje Bugarske Jugoslaviji u svojstvu federalne jedinice, čemu se protive Britanci zbog ugrožavanja svojih pozicija u Grčkoj

Albanija:

-   albanski komunist Enver Hodža je pristao na suradnju s Titom

-   nužnost definitivnog obračuna Staljina s Titom vidjela se upravo nakon suradnje Albanija – Jugoslavija

-   naime, krajnji Titov cilj je bila aneksija Albanije – pod izgovorm borbe protiv grčke reakcije Tito je naredio pripremu dviju divizija i jednog zrakoplovnog puka za slanje u Albaniju – Staljin odlučio djelovati: pozvao je u Moskvu jugoslavensku partijsku delegaciju na čelu s Đilasom u želji da je odvoji od Tita – no Staljin postavlja taktičku zamku Titu: govori Đilasu da bi Jugoslavija trebala progutati Albaniju, čime je zapravo želio ubrzati Titovo očitovanje o pravim namjerama i zavarati Tita da je siguran od strane Rusije te da zbog toga ode predaleko

-   u siječnju 1948. Tito je tražio od Enver Hodže dopuštenje za ulazak vojske pod izgovorm obrane od grčke reakcije, no Hodža je znao da je to zapravo jugoslavenska okupacija, te je tražio zaštitu od Staljina

-   u veljači 1948. Staljin je pozvao Tita i Georgi Dimitrova u Moskvu (Tito je poslao Kardelja) – Staljin je njima dao do znanja da to što Jugoslavija vodi vanjsku politiku (Bledski sporazumi, Albanija, Grčka) može dovesti do sovjetsko-američkog sukoba, te traži od njih da se formira jugoslavensko-bugarska federacija pod ruskim pokroviteljstvom, što je Jugoslavija odbila bojeći se Bugarske kao Staljinovog sredstva da kontrolira Jugoslaviju

-   u ožujku 1948. su povučeni sovjetski diplomati iz Ju – ide rezolucija INFORMBIRO-a kojom se osuđuju jug.komunisti i kreće se u rušenje Titoističkog režima

-   u Grčkoj 1949. dolazi do smjenjivanja Markosa i snage DAG postaju oružjem Staljina za rušenje Jugoslavije = Tito zatvorio grčko-jugoslavensku granicu

-   SSSR si nije mogao dozvoliti otvaranje još jednog bojišta jer se upravo vodio sovjetsko-američko osvajanje Koreje 1950.

Jugoslavija od 1945. do 1955.

-   u tom razdoblju JU dobiva od zapada znatnu gospodarsku i financijsku pomoć

-   u veljači 1949. Truman odobrio dokument Vijeća sigurnosti s ciljem konsolidacije Tita na površini = dugoročna američka politika – izlazak Tita pred UN 1949 kada je JU primljena u Vijeće sigurnosti je značio raskidanje ugovora s SSSR-om i njegovim satelitima o prijateljstvu

-   čak je postojala i opcija jugoslavenske aneksije Albanije pod britanskim pokroviteljstvom (iskrcane su diverzantske jedinice koje su likvidirane zbog sovjetskog špijuna u brit.obavještajnoj službi Harolda Philbyja)

-   Balkanski pakt – vojno-obrambeni savez između Jugoslavije, Turske i Grčke (koje su već članice NATO-a)  - potaknut od zapada koji njime želi ojačati južno krilo prema SSSR-u u sklopu strateškog planiranja NATO-a, a njime je predviđeno za Jugoslaviju postupno uključivanje u zapadne vojne saveze i preuzimanje vojnih obveza – savezu se protiv SSSR, ali i Italija jer joj nije rješeno pitanje Trsta (a JU upravo zato i odgovara taj savez, uz otvaranje grčkog i turskog tržišta i jačanja položaja Tita

-   nakon Staljinove smrti i dolaska Hruščova taj pakt je izgubio vojno značenje i gasi (osim ovog i zbog grčko-turskog sukoba na Cipru), a i Beograd se od tada više približava Moskvi = 2.6.1955. Tito i sovjetski premijer Bulganjin potpisali su tzv. Beogradsku deklaraciju kojom se ponovo normaliziraju odnosi između SSSR-a i YU

-   ta normalizacija između YU i SSSR-a uzrokovala je udaljavanje Albanije od SSSR-a 1961. i zbližavanje s Kinom (jer se boji YU) – do 1948. izazito usmjerena na Jugoslaviju, nakon Titove shizme 1948. usmjerena na SSSR